Xankəndi-Şuşa-Ağdam-Xocalı-Əsgəran

Ağdam Cümə Məsdici, Azərbaycanın Ağdam şəhərində yerləşən və tarixi memarlıq abidəsi sayılan məşhur bir məsciddir. XVII əsrə aid olan bu məscid, Qarabağ bölgəsinin ən qədim və möhtəşəm dini binalarından biri hesab olunur. Ağdam Cümə Məsdici özünün qeyri-adi memarlığı, geniş həyəti və ətrafındakı dini və mədəni irs ilə diqqət çəkir. Təəssüf ki, işğal illərində məscid zərər görmüş, amma bərpa edilməsi üçün müxtəlif səylər göstərilmişdir. Bugün Ağdamda yerləşən bu tarixi abidə, həmçinin Ağdam turlarının əsas ziyarət məkanlarından biridir. Ziyarətçilər burada həm mədəniyyətin izlərini, həm də dini irsin əhəmiyyətini daha yaxından öyrənə bilərlər.

Əsgəran Qalası, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində, Xankəndi-Əsgəran yolunun yaxınlığında, dağlıq ərazidə yerləşən tarixi-memarlıq abidəsidir. Qala XVIII əsrin ikinci yarısında Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən hərbi müdafiə məqsədilə inşa etdirilmişdir. Qalanın möhtəşəm divarları, müşahidə qüllələri və strateji mövqeyi onu bölgənin ən güclü müdafiə istehkamlarından birinə çevirib. Əsrlər boyu bu qala həm hərbi, həm də idarəetmə baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edib. Bu gün Əsgəran Qalası Qarabağ turlarının sevilən dayanacaqlarındandır. Ziyarətçilər burada həm təbiət mənzərələrini, həm də tarixi irsi bir arada yaşamaq imkanı qazanırlar.

Xocalı, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən və həm tarixi, həm də traqik hadisələri ilə yadda qalan bir şəhərdir. Qədim dövrlərdən bəri burada yaşayan əhali bölgənin mədəni və iqtisadi həyatında mühüm rol oynamışdır. Xocalı adı deyildikdə ilk olaraq 1992-ci ildə baş vermiş Xocalı faciəsi yada düşür. Bu faciə zamanı yüzlərlə günahsız insan qətlə yetirilmiş, şəhər tamamilə dağıdılmışdır. Bu hadisə təkcə Azərbaycanın deyil, bütün bəşəriyyətin yaddaşında silinməz iz qoymuşdur. Bu gün Xocalı yenidən qurulma və dirçəliş mərhələsindədir. Ziyarətçilər şəhərə səfər zamanı burada həm tarixin izlərini, həm də ümid dolu gələcəyi görə bilirlər.

Xankəndi, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən və tarixi baxımdan mühüm əhəmiyyətə malik şəhərlərdən biridir. Şəhər XIX əsrin əvvəllərindən etibarən formalaşmağa başlamış və zamanla bölgənin inzibati və mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Uzun illər ərzində Qarabağda baş verən tarixi hadisələrin mərkəzində dayanan Xankəndi, bu gün yenidənqurma və bərpa prosesi ilə sürətlə inkişaf edir. Şəhərin strateji mövqeyi və təbii gözəllikləri, onu regionun əsas turizm və iqtisadi potensiallı mərkəzlərindən biri halına gətirir. Xankəndi tur zamanı ziyarətçilər burada həm tarixi izləri, həm də müasir inkişaf prosesini yaxından müşahidə edə bilirlər.

Molla Pənah Vaqif Muzeyi, XVIII əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsi, dövlət xadimi və filosof Molla Pənah Vaqifin xatirəsinə həsr olunmuşdur. Muzey Şuşa şəhərində, şairin məqbərə kompleksinin yerləşdiyi ərazidə qurulmuşdur. Muzeydə Vaqifin həyat və yaradıcılığına dair nadir əlyazmalar, sənədlər, şəxsi əşyalar və ekspozisiyalar nümayiş etdirilir. Bu məkanda ziyarətçilər şairin filosofik və humanist dünyagörüşü, eləcə də Qarabağın mədəni həyatı ilə yaxından tanış olurlar. İşğal dövründə dağıntıya məruz qalmış bu abidə bərpa edilərək yenidən istifadəyə verilmişdir və bu gün Şuşaya gələn hər bir turistin ziyarət etməli olduğu tarixi məkanlardan biridir.

Yuxarı Gövhər Ağa Məscidi, Şuşa şəhərinin mərkəzində yerləşən və XIX əsrin əvvəllərində tikilmiş möhtəşəm dini-memarlıq abidəsidir. Məscid Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər Ağa tərəfindən inşa etdirilmişdir. İki minarəli bu məscid həm memarlıq üslubu, həm də tarixi əhəmiyyəti ilə seçilir. Qarabağ bölgəsinin ən tanınmış dini abidələrindən biri olan bu məkan, həm də Azərbaycan İslam mədəniyyətinin simvoludur. İşğaldan sonra dağıntıya məruz qalsa da, bərpa işlərindən sonra yenidən ziyarətçilərə açılmışdır və bu gün Şuşa turlarının əsas ziyarət nöqtələrindən biridir.

Şuşa Azərbaycanın ən gözəl şəhərlərindən biridir. Bu şəhərin adını bildirən «Şuşa» sözü bu diyarın saf, qeyri-adi dərəcədə şəffaf dağ havasının rəmzi olan «şüşə» sözündəndir. Şuşa həm də öz tarixi memarlığı ilə məşhurdur. Burada işğala qədər 129 memarlıq abidəsi yerləşirdi. Azərbaycanın Şuşa şəhərini əhatə edən qala divarlarıdır.Qala uzun müddət ərzində şəhəri xarici müdaxilələrdən qorumuş,uzun müddət alınmazlıq simvolu olmuşdur.Ağa Məhəmməd şah Qacarın Cənubi Qafqaza yürüşü zamanı qala uzun müddət mühasirədə saxlanılsa da ələ keçirilə bilinməmişdir. Bu qala əvvəlcə Pənahəli xanın şərəfinə Pənahabad, bir neçə ildən sonra isə yaxınlıqdakı kəndin adı ilə Şuşa qalası adlandırıldı. Xalq arasında bu qəsr sadəcə olaraq «Qala» adı ilə məşhurdur Şuşa qalası Azərbaycan memarlığının ən gözəl incilərindən biridir.

Məqbərə Kompleksi, Şuşa şəhərində yerləşən və Azərbaycanın mədəni-tarixi irsini əks etdirən əhəmiyyətli abidələrdən biridir. Kompleksin tərkibində tanınmış şəxsiyyətlərin dəfn olunduğu məqbərələr, qəbirlər və xatirə lövhələri yer alır. Bu kompleks xüsusilə Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi ilə tanınır. Böyük şair və dövlət xadimi olan Vaqifin adına tikilmiş məqbərə Azərbaycan memarlıq üslubunun parlaq nümunəsidir. Bərpa olunmuş bu abidə Şuşaya səfər edən hər bir turistin görməli olduğu yerlərdəndir. Ziyarətçilər burada ölkəmizin zəngin ədəbi və tarixi irsini yaxından tanımaq, hörmət və ehtiramlarını bildirmək imkanı qazanırlar.

Xurşidbanu Natəvanın Ev Muzeyi, XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi və Qarabağ xanlığının varisi olan şairə Natəvanın Şuşada yerləşən doğma evində qurulmuşdur. Bu muzey Natəvanın həyatına, yaradıcılığına və xeyriyyəçilik fəaliyyətinə dair nadir eksponatları, sənədləri və əşyaları özündə əks etdirir. Ziyarətçilər burada həm şairənin şəxsi həyatına, həm də dövrün mədəni mühitinə dair zəngin məlumatlar əldə edə bilirlər. Təəssüf ki, işğal illərində bina zərər görmüşdü, lakin bu gün bərpa və yenidənqurma işləri ilə yenidən ziyarətə açıqdır və Şuşa turunun əsas dayanacaqlarından biridir.

Natəvan Bulağı, XIX əsrdə yaşamış görkəmli Azərbaycan şairəsi və xeyriyyəçisi Xurşidbanu Natəvanın təşəbbüsü ilə Şuşada inşa olunmuşdur. Bu bulaq şəhərin ən məşhur tarixi və mədəni obyektlərindən biridir. Şuşanın su təchizatını yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə çəkilən bulaq həm sosial əhəmiyyətə, həm də estetik gözəlliyə malikdir. Zərif daş işləmələri və memarlıq üslubu ilə seçilən bu bulaq, şairənin xalqına olan sevgi və qayğısının rəmzi sayılır. Bu gün Natəvan Bulağı Şuşa turlarının vacib dayanacaqlarından biridir və ziyarətçilər üçün həm mənəvi, həm də tarixi dəyər daşıyır.

Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən Şuşa şəhəri bir çox maddi mədəniyyət nümunələrilə zəngindir. Belə nümunələrdən biri də “Güllələnmiş heykəllər” adlandırılan büstlərdir.

Azərbaycanın mədəniyyət beşiyi olan Şuşa şəhərində yerləşən Cıdır Düzü, həm tarixi, həm də təbii gözəlliyi ilə seçilən möhtəşəm bir məkandır. Qayalıq üstündə, dağların qucağında yerləşən bu düzənlik, bir tərəfdən sıldırım qayalara, digər tərəfdən isə meşəlik dağlara açılan panoramik mənzərə ilə hər kəsin nəfəsini kəsir. Cıdır Düzü yalnızca təbiət mənzərəsi ilə deyil, həm də şanlı tariximizlə bağlılığı ilə tanınır. Qarabağ xanlığı dövründə burası at yarışlarının keçirildiyi yer olub. 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra isə bu torpaqlar yenidən Azərbaycanın nəzarətinə keçdi və milli birlik və zəfər simvoluna çevrildi. Burada olmaq – təkcə səyahət deyil, tarixə toxunmaqdır.

İsa bulağı, Azərbaycanın incisi Şuşa şəhərində, Cıdır Düzünün yaxınlığında yerləşən məşhur və saf sulu bulaqdır. Tarix boyu yerli əhali və Şuşaya səfər edənlər bu bulağın suyunu şəfa mənbəyi kimi qəbul ediblər. Təmizliyi, sərinliyi və dağ çayı təəssüratı yaradan dadı ilə seçilən İsa bulağı, bu gün də Şuşa turlarının ayrılmaz dayanacaq nöqtəsidir. Ziyarətçilər burda bulağın suyundan içir, dincəlir və təbiətlə baş-başa qalmağın ləzzətini yaşayırlar.